Source :- BBC PUNJABI
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ, ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਲਈ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਬੁੱਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਇਹ ਵੱਕਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀਪਾ ਭਾਸਤੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ।
‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’, 1990 ਅਤੇ 2023 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ 12 ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵੁਕ ਚਿਤਰਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਪੁਰਸਕਾਰ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਮੀਰ ਖੇਤਰੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ, ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਸ਼੍ਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਟੌਂਬ ਆਫ਼ ਸੈਂਡ’ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ‘ਟੌਂਬ ਆਫ਼ ਸੈਂਡ’ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਡੇਜ਼ੀ ਰੌਕਵੈਲ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਬਾਨੋ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ, ਪਰ ਬੁੱਕਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਵਾਰਡ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੀ ਝਲਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਧਾਰਮਿਕ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਖ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਜਾਗਰੁਕਤਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੂੰ ਸੂਖਮ ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਪਲਾਟ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ ‘ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਅਕਸਰ ਵੱਡੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੈ।”
“ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਣਦੇਖੇ ਬਦਲਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਡੂੰਘੇ ਨਿਰੀਖਣ ‘ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਇਹ ਹੀ ਇਸਦੀ ਤਾਕਤ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀ ਚੁੱਪ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹੈ।”
ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਪਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੁੜੀਆਂ ਵਾਂਗ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੁਰਾਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।
ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਨ, ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਬਾਨੋ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਇੱਕ ਆਮ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰੇ।
ਜਦੋਂ ਉਹ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਪਿਤਾ ਨੇ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਜਿੱਥੇ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਤਸਵੀਰ ਸਰੋਤ, Getty Images
ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੇ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ, ਤਾਂ ਬਾਨੋ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੇ ਕਾਲਜ ਜਾਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲਿਆ।
ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ ਅਤੇ ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਸਨ।
26 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਝਗੜਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਰਹੀ।
ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਵਾਰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਵੌਗ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੈਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਬੁਰਕਾ ਪਹਿਨਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਬਿਤਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।”
“29 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਪੋਸਟਪਾਰਟਮ ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਮਾਂ ਬਣ ਗਈ।”
‘ਦਿ ਵੀਕ’ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਘਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ।
ਬੀਬੀਸੀ ਲਈ ਕਲੈਕਟਿਵ ਨਿਊਜ਼ਰੂਮ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ
source : BBC PUNJABI
